زنان، مادری و شیردهی

در جوامع امروزی بیماری‌های واگیر نسبت به گذشته کاهش چشمگیری یافته، اما بیماری‌های غیر واگیر و انواع سرطان‌ها رو به افزایش است. تحقیقات مختلف نشان می‌دهد که تغذیه با شیر مادر یکی از عواملی است که از بسیاری امراض پیشگیری می‌کند. بنابراین، ترویج تغذیه با شیر مادر می‌تواند مادران و کودکان را از ابتلا به بسیاری از بیماری‌های مزمن مصون کند. در سال‌های اخیر اهداف تغذیة انحصاری با شیر مادر در کشور به‌ طور مطلوب محقق نشده است. از آن‌جا که پدیدة شیردهی با سازه‌های فرهنگی ـ اجتماعی درهم آمیخته است، برای شناخت عوامل مؤثر در آن بایستی به بستر و زمینه‌های آن در جامعه توجه کرد. از این رو، شناخت الگوهای اجتماعی ـ فرهنگی مؤثر در تغذیه با شیر مادر می‌تواند راه مؤثری برای ترویج تغذیه با شیر مادر باشد. روش به‌کار گرفته‌شده در این پژوهش به‌ صورت کیفی و به‌ شیوة مردم‌نگاری است. جامعة آماری 37 نفر از کارکنان بهداشتی و مادرانی است که مورد مصاحبة عمیق و نیمه‌ساختاریافته قرار گرفتند. یافته‌های این پژوهش در قالب سه کد تبیینی ـ که حاصل استخراج و مقوله‌بندی داده در 365 کد باز، 68 کد محوری، و 10 کد گزینشی است ـ عبارت‌ است از: عوامل فردی مؤثر در تغذیه با شیر مادر، عوامل فرهنگی مؤثر در تغذیه با شیر مادر، و عوامل اجتماعی و اقتصادی مؤثر در تغذیه با شیر مادر. یافته‌های این مطالعه نشان می‌دهد که عوامل روانی و مادری، آگاهی و آمادگی مادر، باورهای مادر، و حمایت اجتماعی از جمله مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در شیردهی مادران است. این مطالعه نشان می‌دهد که اگرچه عوامل زیست ـ فیزیکی از جمله عواملی است که در شیردهی مادران تأثیر می‌گذارد، این عوامل خود تحت‌ تأثیر احساسات مادرانه، آرامش و اعتماد‌به‌نفس مادر، و باورهای فرد است. از آن‌جا که باورهای فرد تحت تأثیر شبکة روابط اجتماعی و از جمله خانواده است و با توجه به این‌که در جامعة ایرانی هنوز خانواده نقشی تعیین‌کننده در باورها و رفتارهای افراد دارد، پدیدة شیردهی ارزشی اجتماعی به شمار می‌رود. همچنین، حمایت اجتماعی اطرافیان از جمله مادر، همسر، پزشک، و کارکنان بهداشتی نقش تعیین‌کننده‌ای در روند شیردهی مادران دارد. از طرفی، در زنان شاغل، علاوه بر عوامل ذکرشده، حمایت اطرافیان و رعایت قوانین شیردهی از عوامل مؤثر در شیردهی مادران است.